Góp phần đảm bảo công tác đấu tranh, phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật về môi trường

Theo đó, việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Pháp lệnh Cảnh sát môi trường (sau đây gọi tắt là Pháp lệnh) được dựa trên cơ sở chính trị, pháp lý và cơ sở thực tiễn.

Về cơ sở chính trị, pháp lý, ngày 24/01/2025, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII ban hành Kết luận số 121-KL/TW về tổng kết Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 25/10/2017 về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, trong đó đồng ý chủ trương: “Sắp xếp tổ chức bộ máy Công an địa phương theo hướng "tỉnh toàn diện; xã vững mạnh, bám cơ sở", không tổ chức Công an cấp huyện. Riêng đối với những huyện đảo bố trí đồn Công an (do không có đơn vị hành chính cấp xã)”. 

Ngày 14/02/2025, Bộ Chính trị ban hành Kết luận số 126-KL/TW về một số nội dung, nhiệm vụ tiếp tục sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị năm 2025 đã chỉ đạo: “Nghiên cứu định hướng tiếp tục sắp xếp bỏ cấp hành chính trung gian (cấp huyện); xây dựng phương án tiếp tục sắp xếp cấp xã phù hợp với mô hình tổ chức mới, đề xuất tổ chức bộ máy, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm của cấp xã, định hướng sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp tỉnh; đề xuất chủ trương sửa đổi, bổ sung các quy định của pháp luật, quy định của Đảng có liên quan, báo cáo Bộ Chính trị trong quý III/2025”.

Ngày 28/02/2025, Bộ Chính trị ban hành Kết luận số 127-KL/TW về triển khai nghiên cứu, đề xuất tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, trong đó “Giao Đảng ủy Chính phủ chủ trì, phối hợp với Ban Tổ chức Trung ương, Đảng ủy Quốc hội, Đảng ủy Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể Trung ương và các cơ quan liên quan chỉ đạo nghiên cứu, xây dựng đề án, tờ trình Bộ Chính trị về sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp tỉnh, không tổ chức cấp huyện, tiếp tục sáp nhập đơn vị hành chính cấp xã.”.

Ngày 12/4/2025, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII ban hành Nghị quyết số 60-NQ/TW đã chỉ đạo: “Cơ bản thống nhất với các nội dung đề xuất của Bộ Chính trị và Đề án về phương án sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh, không tổ chức cấp huyện, sáp nhập cấp xã và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp; sắp xếp các tổ chức chính trị - xã hội, các hội quần chúng được Đảng và Nhà nước giao nhiệm vụ vào Mặt trận Tổ quốc Việt Nam; sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân; xây dựng hệ thống tổ chức đảng ở địa phương; chủ trương sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013”; “Về tổ chức bộ máy chính quyền địa phương 2 cấp: đồng ý chủ trương tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp: cấp tỉnh (tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương), cấp xã (xã, phường, đặc khu trực thuộc tỉnh, thành phố); kết thúc hoạt động của đơn vị hành chính cấp huyện từ ngày 01/7/2025 sau khi Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 và Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2025 (sửa đổi) có hiệu lực thi hành”; “khẩn trương lãnh đạo, chỉ đạo các cơ quan chức năng ở Trung ương phối hợp chặt chẽ với các địa phương tham mưu hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật để kịp thời tổ chức thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính các cấp và tổ chức hoạt động chính quyền địa phương 2 cấp gắn với đẩy mạnh phân cấp, phân quyền cho địa phương”.

Ngày 12/6/2025, Quốc hội ban hành Nghị quyết số 202/2025/QH15 về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh gồm gồm 28 tỉnh và 06 thành phố. Ngày 16/6/2025, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội khoá XV đã ban hành 34 nghị quyết sắp xếp các đơn vị hành chính cấp xã của 34 tỉnh, thành phố. 

Ngày 20/7/2025, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 1569/QĐ-TTg ban hành Kế hoạch triển khai thực hiện các nghị quyết của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã năm 2025 trong đó chỉ đạo “Đảm bảo sự chỉ đạo thống nhất của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, sự phối hợp chặt chẽ, thường xuyên, hiệu quả giữa các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, các địa phương và các cơ quan, tổ chức có liên quan trong việc triển khai thực hiện các nghị quyết của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội về sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã năm 2025”, “Việc triển khai thi hành các nghị quyết của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội về sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã năm 2025 phải gắn liền với việc chuyển đổi mô hình chính quyền địa phương từ 03 cấp sang 02 cấp và đẩy mạnh phân quyền, phân cấp, phân định thẩm quyền của chính quyền địa phương 02 cấp trên phạm vi cả nước”. Từ ngày 01/7/2025, trên toàn quốc đã triển khai chính quyền địa phương 02 cấp (cấp tỉnh, cấp xã). 

Khoản 2 Điều 11 Nghị quyết số 190/2025/QH15 ngày 19/02/2025 của Quốc hội quy định về xử lý một số vấn đề liên quan đến sắp xếp tổ chức bộ máy Nhà nước quy định: “Cơ quan, người có thẩm quyền phải ban hành văn bản quy phạm pháp luật theo thẩm quyền hoặc trình cấp có thẩm quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật theo trình tự, thủ tục rút gọn để xử lý các văn bản chịu sự tác động do sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước”.

Về cơ sở thực tiễn, những năm qua, tình hình tội phạm, vi phạm pháp luật về môi trường, tài nguyên, an toàn thực phẩm ở nước ta diễn biến phức tạp, có xu hướng ngày càng gia tăng với phương thức, thủ đoạn tinh vi. Các hành vi vi phạm phổ biến là: xả các loại chất thải gây ô nhiễm môi trường; vi phạm các quy định về thu gom, lưu giữ, vận chuyển và xử lý chất thải, đặc biệt là các chất thải nguy hại; tình trạng khai thác khoáng sản, lâm sản trái phép, hủy hoại rừng; buôn bán, vận chuyển, giết mổ động vật bị dịch bệnh và các loài động thực vật hoang dã, nguy cấp, quý hiếm; vi phạm quy định về vệ sinh an toàn thực phẩm. Các vi phạm pháp luật về môi trường là một trong những nguyên nhân chủ yếu gây ô nhiễm môi trường và  hủy hoại các hệ sinh thái tự nhiên, làm suy thoái và cạn kiệt các nguồn tài nguyên thiên nhiên, ảnh hưởng lớn đến đời sống, sức khỏe nhân dân, gây phức tạp an ninh, trật tự và cản trở sự phát triển bền vững đất nước. 

Thực hiện chỉ đạo của Đảng, Quốc hội, Chính phủ đã chỉ đạo Bộ Công an và các cơ quan chức năng, chính quyền địa phương tổ chức triển khai toàn diện các mặt công tác theo chức năng, nhiệm vụ được giao; chủ động áp dụng đồng bộ các biện pháp công tác trong phòng ngừa, đấu tranh với tội phạm, vi phạm pháp luật về môi trường, tài nguyên, an toàn thực phẩm, đạt được những kết quả cơ bản, quan trọng. Một trong những vấn đề quan trọng đảm bảo hiệu quả công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm, vi phạm pháp luật về môi trường là việc xây dựng hoàn thiện hệ thống pháp luật làm cơ sở pháp lý cho việc xây dựng, tổ chức lực lượng, phương tiện, biện pháp phòng ngừa, đấu tranh xử lý tội phạm, vi phạm pháp luật. Trong đó, Pháp lệnh Cảnh sát môi trường được Ủy ban Thường vụ Quốc hội  ban hành ngày 23/12/2014 đã tạo cơ sở pháp lý quan trọng cho việc xây dựng lực lượng chuyên trách (Cảnh sát phòng, chống tội phạm về môi trường ở 03 cấp: cấp Bộ, cấp tỉnh, cấp huyện) và tổ chức thực hiện công tác phòng ngừa, đấu tranh chống tội phạm và vi phạm pháp luật về môi trường, tài nguyên, an toàn thực phẩm. Trong thời gian từ năm 2014 đến năm 2024, lực lượng Cảnh sát phòng, chống tội phạm về môi trường đã phát hiện, xử lý 234.843 vụ vi phạm pháp luật về môi trường, tài nguyên, an toàn thực phẩm (khởi tố và chuyển cơ quan điều tra khởi tố 3.777 vụ, 5.299 đối tượng; xử phạt vi phạm hành chính 198.798 vụ với tổng số tiền 1.240,553 tỷ đồng). Trong đó, ở Công an cấp huyện đã phát hiện trên 26.600 vụ vi phạm, đã khởi tố và đề nghị khởi tố trên 700 vụ. Kết quả này đã góp phần quan trọng bảo đảm trật tự, an toàn xã hội, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của các cơ quan, tổ chức, cá nhân, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội bền vững của đất nước.

Nhìn chung, quá trình triển khai thi hành Pháp lệnh Cảnh sát môi trường năm 2014 không có khó khăn, vướng mắc. Tuy nhiên, thực hiện Đề án số 19/ĐA-BCA ngày 10/7/2023 của Bộ Công an về tiếp tục kiện toàn tổ chức bộ máy bên trong của Công an các đơn vị, địa phương và thực hiện các chủ trương, chỉ đạo của Đảng, Quốc hội, Chính phủ về tổ chức chính quyền địa phương 02 cấp, sắp xếp tổ chức Công an địa phương theo hướng “tỉnh toàn diện, xã vững mạnh, bám cơ sở”, không tổ chức Công an cấp huyện, mô hình tổ chức của Công an các địa phương nói chung và lực lượng Cảnh sát phòng, chống tội phạm về môi trường ở Công an các địa phương nói riêng đã có sự thay đổi về tổ chức, đồng thời thay đổi về chức năng, nhiệm vụ được phân công, phân cấp.

Do đó, để phù hợp với mô hình tổ chức mới cần thiết phải kịp thời sửa đổi, bổ sung các quy định liên quan đến tổ chức, bộ máy của lực lượng Cảnh sát phòng, chống tội phạm về môi trường quy định tại Pháp lệnh Cảnh sát môi trường để đảm bảo công tác đấu tranh, phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật về môi trường, tài nguyên, an toàn thực phẩm xuyên suốt, không gián đoạn và phát huy hiệu quả ngay từ cấp cơ sở; đồng thời sửa đổi, bổ sung nội dung phân công nhiệm vụ của bộ, ngành trong Pháp lệnh phù hợp với thực tế hiện nay.