Một sáng tháng 6, trong tiết trời âm u, chúng tôi cùng Trung tá Rah Lan Tuấn Phương - Phó Đội trưởng Đội An ninh dân tộc, Phòng An ninh nội địa Công an tỉnh Gia Lai và Trung tá Lê Trọng Vũ - Trưởng Công an xã Ia Hla, Chư Pưh, Gia Lai đến thăm vợ chồng ông Rmah Bi, 53 tuổi ở làng Dư Keo, xã Ia Hla.
Ông Bi là người xởi lởi, nói nhiều. Trái lại, bà Siu H’Riu - vợ ông thì trầm lặng, đôi mắt chất chứa nhiều suy nghĩ. Nhà chỉ có hai vợ chồng già, nhưng hai năm trước, ông Bi trốn sang Thái Lan, bỏ mặc bà vò võ trong căn nhà nhỏ. Vườn cà phê sau nhà họ trông vàng vọt, đậu quả lưa thưa, còn chiếc đầu xe công nông nằm một góc sân đã gần han rỉ. “Nó bỏ nhà đi, vườn tược không ai chăm sóc. Nhà gần 4 ha rẫy mà một mình tôi làm không đủ ăn”. Vợ ông Bi buồn bã nói.
 |
| Cán bộ Công an đến động viên ông Rmah Bi ổn định cuộc sống. |
Nhiều nương rẫy, lại lớn tuổi, nhưng ông Bi không chăm chú vào công việc mà thường mơ tưởng về vùng đất lạ. Chính vì vậy, khi Rah Lan Đương (còn gọi là Ama Uk, SN 1982, ở làng Dư Keo, FULRO lưu vong ở Thái Lan) gọi điện về rủ đi Thái Lan để đi Mỹ, Canada đổi đời thì ông Bi lẳng lặng bán 1,3 sào rẫy được 30 triệu đồng làm lộ phí vượt biên sang Thái Lan.
Ngại ngùng nhắc lại về chuyến vượt biên sang Thái, ông Bi nói: Thằng Đương nói chỉ cần đưa cho nó 26 triệu đồng là nó cho người đưa tôi qua Thái Lan, phỏng vấn là được đi Mỹ, Canada sống sung sướng. Nếu không được đi nước thứ 3 thì ở lại Thái Lan làm, tiền công từ 1 triệu đến 1,5 triệu đồng/ngày, chẳng mấy chốc mà lấy lại vốn rồi gửi tiền về nhà cho vợ.
Nhưng tôi qua đó gần 2 năm, chờ mãi mà chưa được gọi phỏng vấn lần nào, còn cuộc sống thì vô cùng cực khổ. Mỗi tuần, tôi được thuê đi cắt cỏ 1 lần, những ngày còn lại cứ ru rú trong phòng trọ, ra ngoài thì sợ Cảnh sát Thái Lan bắt. Ngày 24/8/2024, họ bắt 25 người ở khu tôi ở, mỗi người phải nộp 50 triệu đồng mới được bảo lãnh về.
Đi làm thì ít, lương thì rẻ, tiền ăn, tiền thuê phòng trọ không đủ, lúc nào cũng nơm nớp sợ hãi, được 2 năm thì tôi không cần đi Mỹ, đi Canada gì đó nữa, tôi nói vợ bán bò, gửi tiền qua để tôi về quê. Giờ thực lòng là không dám nhìn mặt vợ luôn, có cho vàng tôi cũng không dám đi nữa”.
 |
| Cơ quan chức năng hỗ trợ 3 người dân tộc thiểu số (bìa trái) hồi hương từ Thái Lan. |
Cùng chung chuyến xe hồi hương với ông Bi tuyến Thái Lan - Lào - Cửa khẩu Cầu Treo, Hà Tĩnh - Gia Lai hôm 28/5/2025 có Rmah Tuin (45 tuổi, cũng ở làng Dư Keo, xã Ia Hla). Tuin cũng bị Rah Lan Đương lôi kéo vượt biên sang Thái Lan từ tháng 1/2023 với số tiền 20 triệu đồng. Đến Bangkok, Đương đưa Tuin đến ở ghép với một người đàn ông người Kinh tên Toàn ở một phòng trọ chật hẹp.
Tuin kể: Ở đó tôi với Toàn chia nhau tiền trọ, mỗi người hơn 2 triệu đồng/tháng. Tôi đi làm phụ hồ cực nhọc 3 tháng mà họ trả cho cái giá rẻ mạt, chưa đến 5 triệu mỗi tháng. Tôi tức lắm nhưng biết đòi ai bây giờ, lao động bất hợp pháp mà. Sau đó tôi nghỉ để đi làm công nhật, nhưng bữa được bữa mất. Rượu, thuốc thì không bỏ được, cái gì cũng đắt đỏ. Nhưng “đau” nhất là tôi đi Thái Lan được 6 tháng thì người vợ ở nhà lấy chồng khác.
Tôi buồn và giận nó lắm, nhưng chỉ biết trách mình vì cả tin mà mất cả vợ lẫn con. Ở được hơn 1 năm, Toàn thấy làm ở đây không ăn thua nên gom góp tiền bạc để tự về Việt Nam trước. Nó về, tôi buồn lắm, lại không gánh nổi tiền trọ nên liên lạc với Công an Gia Lai để được hướng dẫn và hỗ trợ trở về.
Hai trường hợp trên, mỗi người một hoàn cảnh khác nhau nhưng họ có chung một đặc điểm là trở về tay trắng cùng nỗi ân hận muộn màng. Điều đáng nói, nhiều người vượt biên sang Thái Lan đem theo cả vợ con để rồi cả gia đình phải chịu cảnh chui lủi khổ cực nơi đất khách quê người.
Theo chồng sang Thái Lan mong được đi Mỹ, nhưng chị Siu H’An (SN 1982, ở làng O Bung, xã Ia Ko, huyện Chư Sê) cũng vừa trở về làng vì không chịu nổi cảnh sống đói khổ ở Thái Lan. Nhớ lại những ngày kinh hoàng đó, chị Siu H'An nói: “Bên đó đói lắm, tôi phải đi hái rau rừng để ăn. Một tuần người ta mới gọi đi làm một lần. Chồng tôi đi làm được bao nhiêu tiền đi mua rượu uống hết. Tôi chán lắm, gọi cho người nhà gửi tiền lo cho tôi về, còn chồng thì vẫn mắc kẹt bên đó”.
Nói về những trường hợp vượt biên nay đã hồi hương, Trung tá Rah Lan Tuấn Phương cho biết: “Để vượt biên qua được Thái Lan, mỗi trường hợp mất tiền trung bình từ 26-30 triệu đồng. Thế nhưng họ nhanh chóng thất vọng về cuộc sống ở Thái Lan. Do nhập cư bất hợp pháp nên họ phải sống chui lủi, bị bóc lột sức lao động, sống dựa vào sự cứu trợ của một số tổ chức từ thiện.
Khi trở về Việt Nam, họ rất bức xúc, oán giận những kẻ như Rah Lan Đương - chỉ vì đồng tiền mà lừa bà con đi vào con đường sai trái; bày tỏ mong muốn cơ quan Công an xử lý nghiêm những đối tượng này.
Để phòng ngừa, ngăn chặn tình trạng di cư ra nước ngoài trái phép, thời gian qua, lực lượng Công an đã phối hợp tuyên truyền để bà con nhận thức rõ âm mưu, thủ đoạn thâm độc của FULRO lưu vong là lôi kéo bà con vượt biên nhằm vu khống Việt Nam vi phạm nhân quyền, hòng chia rẽ khối đại đoàn kết dân tộc. Đồng thời, chúng tôi kêu gọi những ai đang sinh sống bất hợp pháp ở Thái Lan hãy trở về với gia đình, buôn làng. Chính quyền và Nhân dân sẵn sàng đón nhận những người con lầm lỗi hồi hương và tạo điều kiện để họ ổn định cuộc sống”.