1. Gắn bó với công tác quản lý, giam giữ tại Trại tạm giam Công an tỉnh Lào Cai nhiều năm nay, Thượng úy Đỗ Đức Mão có không ít kỷ niệm vui, buồn với nghề. Phạm nhân có thể là những đối tượng mang trong người nhiều tiền án, tiền sự, song cũng có người phạm tội lần đầu..., mỗi đối tượng lại có những đặc điểm tâm lý riêng. Nếu đối tượng từng nhiều lần ra tù, vào tội luôn tìm cách chống đối thì tâm lý chung của những người phạm tội lần đầu thường là lo lắng, bất an. Nhiệm vụ của Thượng úy Mão và đồng đội là phải nắm bắt được tư tưởng, tránh việc họ không hiểu rõ được hành vi phạm tội mà nghĩ quẩn, có những hành động tiêu cực ảnh hưởng đến quy định của Trại tạm giam.
Nhiều ngày, Thượng úy Đỗ Đức Mão, cán bộ quản giáo Trại tạm giam Công an tỉnh Lào Cai tìm cách tiếp cận nhưng Hoàng Tiến Dũng (sinh năm 1974, ở huyện Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai) vẫn tỏ thái độ bất hợp tác, không tiếp xúc với những người xung quanh... Với trường hợp của Dũng, Thượng úy Mão không vội vàng tiếp cận ngay. Mỗi ngày, vào bữa ăn cơm, đồng chí lặng lẽ cho thêm khẩu phần ăn cho Dũng; sau đó thăm hỏi về tình hình sức khỏe của Dũng. Đồng thời, trong thời gian này, qua cán bộ thụ lý vụ án, Thượng úy Mão cũng tìm hiểu về hoàn cảnh gia đình và nguyên nhân dẫn đến hành vi phạm tội của Dũng. Trước khi bị bắt giữ về tội giết người, Dũng từng có 02 tiền án, một về tội tàng trữ trái phép chất ma túy, Tòa án nhân dân thành phố Lào Cai xử phạt 05 năm 06 tháng tù giam; một về tội đánh bạc. Sau khi ra tù, Dũng và chị Nguyễn Thị Lệ Thủy (sinh năm 1977, nạn nhân của vụ án), đăng ký kết hôn với nhau. Trong quá trình sinh sống, hai bên nảy sinh những mâu thuẫn về tiền bạc và tình cảm. Vì thế, trong lúc tức giận, Dũng đã ra tay tước đoạt mạng sống của người vợ. Sau khi tìm hiểu về hoàn cảnh của Dũng, Thượng úy Mão thường dành thời gian để gặp gỡ... Mưa dầm thấm lâu, sau gần nửa tháng, Dũng đã bắt đầu mở lòng mình, bộc lộ những cảm xúc, chia sẻ với Thượng úy Mão.
 |
| Trại tạm giam Công an tỉnh Lào Cai giáo dục, cải tạo phạm nhân. |
2. Thượng úy Đỗ Đức Mão chia sẻ, ở Trại tạm giam Công an tỉnh Lào Cai có một đặc thù đó là phạm nhân phạm tội lần đầu chủ yếu là đối tượng trong các đường dây mua bán trái phép chất ma túy, với khung hình phạt từ 20 năm, chung thân đến tử hình... Trong trường hợp này, đồng chí cùng đồng đội phải cùng lúc đối mặt với rất nhiều áp lực, trước hết là việc bố trí các buồng giam. Một vụ án về ma túy thường có đông đối tượng, ngoài việc phải bố trí buồng giam làm sao để các bị can không thông cung thì phải nắm bắt được tâm lý của đối tượng, tránh trường hợp có suy nghĩ tiêu cực rơi vào hoảng loạn hoặc tìm cách kết liễu đời mình. Cùng với đó là việc đối phó với các thủ đoạn tinh vi của các đối tượng. Nhiều trường hợp sau khi tìm cách tự tử bất thành thì có thủ đoạn giả điên để trốn tránh pháp luật. Bằng cái tâm của người quản giáo, Thượng úy Mão và đồng đội đã cảm hóa, giáo dục được không ít bị can; giúp họ nhận thức rõ được hành vi phạm tội đã gây ra, phối hợp với Cơ quan điều tra mở rộng vụ án; song vất vả nhất có lẽ là việc canh giữ tử tù.
Cán bộ làm công tác quản giáo ở Trại tạm giam Công an tỉnh Lào Cai sau một thời gian làm nghề đều mắc bệnh nghề nghiệp. Nửa đêm, nghe tiếng động mạnh hoặc chuông điện thoại là bật dậy. Rồi đi đâu cũng kè kè chiếc chìa khóa bên người... Ngày bình thường, sáng làm việc như giờ hành chính, những hôm nào trực buổi tối thì chẳng bao giờ chợp được mắt. Đồng chí nào mới về công tác tại Trại, ngày đầu nằm ngủ cũng lo sợ phạm trốn Trại rồi giật mình rằng chưa khóa cửa buồng.
 |
| Trại tạm giam Công an tỉnh Lào Cai trao Quyết định tha tù trước thời hạn có điều kiện cho các phạm nhân. |
Trung úy Bàn Quốc Minh, cán bộ phụ trách buồng tử hình chia sẻ, muốn quản lý tốt các bị can thì phải nắm được nhân thân của người bị kết án và các mối quan hệ của họ... Quản lý 01 bị can đã khó, nắm bắt được nội tâm của 01 đối tượng có án tử hình với những diễn biến phức tạp về tâm lý còn khó hơn nhiều. Ngoài việc quản lý, giáo dục phạm nhân, đồng chí và đồng đội còn phải thường xuyên quan tâm đến những sinh hoạt thường nhật của các phạm nhân đơn giản là 01 bữa ăn đến tình hình sức khỏe... Vất vả nhất là vào lúc nửa đêm, bị án tử hình cấp cứu. Mở các buồng giam tử hình rất phức tạp, đặc biệt là vào ban đêm. Các trường hợp này đều phải báo cáo lãnh đạo và phải đảm bảo an toàn tuyệt đối trong quá trình di chuyển... Nếu không có cái tâm và trách nhiệm với công việc, chắc khó lòng có thể vượt qua. Trong những năm qua, bằng lương tâm và trách nhiệm của mình, Trung úy Bàn Quốc Minh và đồng đội đã cảm hóa thành công nhiều trường hợp, giúp họ yên tâm cải tạo.
3. Thượng tá Đặng Văn Đông, Phó Giám thị Trại tạm giam Công an tỉnh Lào Cai chia sẻ, những năm qua, các vụ trọng án, án ma túy và cướp tài sản trên địa bàn Lào Cai có chiều hướng gia tăng. Cùng với đó là số phạm nhân người nước ngoài phạm tội ở Việt Nam bị bắt giam giữ, với phần lớn là người Lào, Trung Quốc... Ngoài những khó khăn về con người, còn là sự khác biệt về phong tục tập quán và ngôn ngữ. Công việc đè nặng nhưng bằng chữ tâm và trách nhiệm với công việc, họ đã giúp cho nhiều phạm nhân nhận thức rõ hành vi phạm tội, từ đó phối hợp với Cơ quan điều tra mở rộng vụ án...